Κόστος Ευκαιρίας: Τι Είναι & Πως Λειτουργεί; [Νοητικά Μοντέλα]

O Warren Buffet είχε πει:

Η διαφορά μεταξύ ενός πετυχημένου ανθρώπου και ενός εξαιρετικά πετυχημένου ανθρώπου είναι ότι ο δεύτερος λέει σχεδόν σε όλα… όχι.

Με αυτή του την φράση δεν έχω σκοπό να σε κάνω πιο αρνητικό άνθρωπο, ούτε να σου δείξω πως η μυστική συνταγή της επιτυχίας στην ζωή κρύβεται πίσω από το όχι.

Αντ’αυτού, θα ήθελα να κάνω κάτι άλλο.

Θα ήθελα να αρπάξω την ευκαιρία και να σου παρουσιάσω μια έννοια καίριας σημασίας όσον αφορά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, η οποία μπορεί να σου διαφεύγει.

Αναφέρομαι, φυσικά, στο Κόστος Ευκαιρίας.

⚖️ Τι είναι το Κόστος Ευκαιρίας – με απλά λόγια
Το Κόστος Ευκαιρίας (K.E.) μας δείχνει ποια είναι η αξία όλων των εναλλακτικών κάθε φορά που λαμβάνουμε μια απόφαση. Με άλλα λόγια, μας δείχνει ποιο είναι το κόστος της θυσίας ή το διαφυγόν κέρδος μίας επιλογής που δεν κάναμε γιατί αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι άλλο.

Το Κόστος Ευκαιρίας προέρχεται από την επιστήμη των Οικονομικών και αποτελεί ένα Νοητικό Μοντέλο (Mental Model).

🧠 Νοητικά Μοντέλα Σκέψης:
Τα νοητικά μοντέλα μας επιτρέπουν να κατανοούμε καλύτερα τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε καθώς σκοπός τους είναι να απλοποιήσουν την πολυπλοκότητα του.
Τα μοντέλα αυτά προκύπτουν από διάφορους κλάδους (όπως τα Οικονομικά, η Βιολογία, τα Μαθηματικά) και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως οδηγοί οι οποίοι θα μας βοηθήσουν να λαμβάνουμε καλύτερες αποφάσεις.
📚 Διάβασε περισσότερα για τα Νοητικά Μοντέλα/Mental Models ➤

---

Ενώ οι πόροι και ο χρόνος που έχουμε στη διάθεση μας είναι πεπερασμένοι, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας.

Εάν θέλεις να μάθεις περισσότερα σχετικά με την διαφορά ανάγκης και επιθυμίας, ρίξε μια ματιά στον Κανόνα 50/30/20.

Αυτές είναι, πρακτικά, ατελείωτες, ακόρεστες και δεν θα είχαμε άδικο αν τις παρομοιάζαμε με την λειτουργία της Λερναίας Ύδρας.

Ναι, φυσικά αναφέρομαι στο δημοφιλές πλάσμα της ελληνικής μυθολογίας του όποιου κάθε φορά που ο Ηρακλής του έκοβε ένα κεφάλι, γεννούσε άλλα 2.

Κάπως έτσι και εσύ, κάθε φορά που επιτυχημένα ικανοποιείς μια ανάγκη, το μόνο που καταφέρνεις στην πραγματικότητα είναι να δημιουργήσεις ακόμα περισσότερες…

Τι θα πρέπει να κάνεις, λοιπόν, ως ένας ένδοξος σύγχρονος Ηρακλής;

Πώς θα μπορέσεις να λύσεις ένα πρόβλημα ατελείωτων αναγκών έχοντας πεπερασμένους πόρους στη διάθεση σου;

Μην ανησυχείς, καθώς η επιστήμη των οικονομικών έρχεται να βάλει πλάτη και να σε βοηθήσει δείχνοντας σου το δρόμο…

---

Κόστος Ευκαιρίας & Χρήμα

Η μπαταρία του κινητού τη βγάζει δε τη βγάζει πλέον, το ένα από τα δύο ακουστικά σου έχει “αποδημήσει εις τόπον χλοερόν” και αποφάσισες να δανείσεις το tablet στην μάνα σου η οποία δεν δείχνει σημάδια να θέλει να στο επιστρέψει ξανά… ποτέ…

Όλοι οι πλανήτες έχουν ευθυγραμμιστεί και σου δείχνουν πως ήρθε επιτέλους η στιγμή να αναβαθμίσεις τον ηλεκτρονικό σου εξοπλισμό.

Δούλεψες σκληρά και κατάφερες να αποταμιεύσεις το ποσό των €300 το οποίο θέλεις να διαθέσεις για τον συγκεκριμένο σκοπό.

Μετά από μία έρευνα αγοράς που πραγματοποιείς βλέπεις πως οι τιμές που παίζουν στην αγορά είναι οι παρακάτω:

• Κινητό Τηλέφωνο – €300
• Ακουστικά – €70
• Tablet – €260

Αντιλαμβάνεσαι ήδη ένα πρόβλημα που υποβόσκει εδώ…

Στο πορτοφόλι σου έχεις €300 ενώ το σύνολο των προϊόντων που θέλεις να αγοράσεις κοστίζει €630.

Και αυτό, με τα πρόχειρα μαθηματικά μου, μου δείχνει πως πέφτεις έξω κατά €330

Ενώ τα θέλεις όλα, δεν μπορείς να τα έχεις όλα.

Δεν χρειάζεται να νιώθεις τύψεις όμως, καθώς η συμπεριφορά σου κρίνεται ως απόλυτα φυσιολογική και δείχνει να συμβαδίζει με το μοτίβο συμπεριφοράς της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων εκεί έξω.

Οι επιθυμίες σου θα είναι πάντοτε περισσότερες από αυτές που μπορούν να καλύψουν οι διαθέσιμοι πόροι που έχεις στην διάθεση σου.

Άρα, πως θα πρέπει να διαχειριστείς την κατάσταση;

Ένας τρόπος θα ήταν να αναλογιστείς όλες τις εναλλακτικές που θυσιάζεις αυτή τη στιγμή κάνοντας μια συγκεκριμένη επιλογή.

Για παράδειγμα, τα €300 του budget σου είναι ικανά για να αναβαθμίσουν το κινητό σου αποφασίζοντας πως θα θυσιάσεις το tablet και τα ακουστικά.

Από την άλλη, όντας πιο φειδωλός, θα μπορούσες να αντικαταστήσεις μονάχα τα ακουστικά αποφασίζοντας πως θα την βγάλεις χωρίς tablet και θα κρατήσεις το κινητό σου μέχρι να “φάει εντελώς τα ψωμιά του”.

Αυτή η επιλογή θα σου κοστίσει €70 και θα σου δώσει ένα υπόλοιπο €230 το οποίο μπορείς να χρησιμοποιήσεις για άλλες ανάγκες.

Ένας άλλο τρόπος θα ήταν να αναλογιστείς όλες τις εναλλακτικές που θα θυσιάσεις στο μέλλον επιλέγοντας να προχωρήσεις με τη συγκεκριμένη επιλογή.

Είδαμε πριν πως, εάν αποφασίσεις ότι τα θέλεις όλα τότε ο προϋπολογισμός σου θα πρέπει να ανέβει στα €630 για να είναι ικανός να υποστηρίξει και τις 3 αγορές.

Δεδομένου του ότι δεν έχεις την αναγκαία ρευστότητα σήμερα, θα έπρεπε να απευθυνθείς σε δανεισμό το οποίο απαιτεί να θυσιάσεις μελλοντικές ανάγκες και επιθυμίες σου.

Ο δανεισμός σου δίνει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτείς το μελλοντικό σου εισόδημα θυσιάζοντας πιθανές μελλοντικές ανάγκες, στο βωμό ικανοποίησης τωρινών.

Τι θα πρέπει να κάνεις; Ποια είναι η καλύτερη επιλογή;

Την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα (και σε πολλά ακόμα) έρχεται να μας δώσει το Κόστος Ευκαιρίας (Κ.Ε.) το οποίο αναφέρεται στο κόστος που έχει η θυσία μιας επιλογής ώστε να πραγματοποιηθεί μια άλλη.

Με άλλα λόγια, μας δείχνει πόσο μας στοιχίζει η επιλογή που δεν κάναμε!

Κόστος Ευκαιρίας = Απόδοση Επιλογής που δεν κάναμε – Απόδοση Επιλογής που κάναμε

Ένα ακόμα παράδειγμα θα κάνει τα πράγματα πιο κατανοητά

Μεταφερόμαστε σε ένα βροχερό βράδυ Δευτέρας ενός Νοέμβρη και εσύ, στο σπίτι, με δύο επιλογές στα χέρια σου: 

1. Να βγεις για ποτό με τους φίλους σου
2. Να παραδόσεις μια γραφιστική δουλειά στην οποία είσαι πίσω εδώ και μερικές ημέρες

Γνωρίζεις από πριν πως ένα χαλαρό ποτάκι με τους φίλους σου κοστίζει συνήθως περί τα €10 ενώ από την άλλη, εάν παραδόσεις την δουλειά θα πληρωθείς €10.

Και οι δύο επιλογές έρχονται με τις συνέπειες αλλά και πλεονεκτήματα τους.

Εάν περιοριστούμε μονάχα στο οικονομικό του θέματος, τότε θα λέγαμε πως αν επιλέξεις να βγεις για party, το Κ.Ε. αυτής της επιλογής ορίζεται ως + 20€.

🎉 Κόστος Ευκαιρίας Party =
Έσοδα Δουλειάς – Κόστος Ποτού =
10 – (-10) = €20

Πλήρωσες 10€ για το ποτό σου και, παράλληλα, δεν εισέπραξες τα 10€ που θα μπορούσες να εισπράξεις αν είχες ασχοληθεί με την παράδοση του Project.

Από την άλλη, αν επιλέξεις να μείνεις μέσα και να τελειώσεις την δουλειά σου τότε το Κ.Ε. ορίζεται ως – €20 (αρνητικό) καθώς αν έβγαινες έξω θα πλήρωνες €10 και, παράλληλα, θα έχανες την ευκαιρία να εισπράξεις τα €10 από την παράδοση.

💼 Κόστος Ευκαιρίας Δουλειάς =
-10 – 10 = – €20

Επιλέγεις:	Κόστος Ευκαιρίας:
🎉 Party	+ €20
💼 Δουλειά	– €20

Το Κόστος Ευκαιρίας ήρθε και σου έδειξε ότι η πιο συμφέρουσα επιλογή όσον αφορά το οικονομικό του θέματος είναι να μείνεις μέσα και να δουλέψεις καθώς αυτό θα σου αποφέρει απόδοση + €20 σε σχέση με την επιλογή της εξόδου.

Από την άλλη, δεν μπορεί να λάβει υπόψιν την κατάσταση της ψυχικής σου υγείας, το γεγονός ότι μπορεί να έχεις τεράστια ανάγκη για κοινωνικοποίηση ή το ότι σε αυτό το ποτάκι θα είναι η τελευταία σου ευκαιρία να χαιρετήσεις έναν φίλο ο οποίος μεταναστεύει σε μία χώρα του εξωτερικού.

Ίσως, επίσης, η επιλογή της διασκέδασης να ήταν ο απαραίτητος καταλύτης που χρειαζόσουν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο ώστε να γίνεις ακόμα πιο παραγωγικός και να μπορέσεις να εισπράξεις ακόμα περισσότερα έσοδα στο μέλλον.

Συνοψίζοντας το πιο απλά:

Το Κόστος Ευκαιρίας έρχεται να μας πει πως είναι αδύνατο να έχεις την πίτα ολόκληρη αλλά και τον σκύλο χορτάτο.

Δεδομένου του ότι δεν μπορείς να τα έχεις όλα, θα πρέπει η επιλογή σου να προκύψει μέσω θυσίας όλων των εναλλακτικών. Το κόστος ευκαιρίας θα έρθει και θα σου δείξει ποιο είναι το κόστος των εναλλακτικών επιλογών που δεν έκανες.

Το Κόστος Ευκαιρίας αποτελεί μία από τις βασικότερες έννοιες στην Οικονομική Επιστήμη καθώς σε φέρνει αντιμέτωπο με το κεντρικό οικονομικό πρόβλημα.

Μας κάνει να σκεφτόμαστε με ποιο τρόπο θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι πεπερασμένοι πόροι μιας κοινωνίας ώστε να καλύψουν όσο το δυνατόν περισσότερες ανάγκες των μελών της.

↑ Πίσω στην αρχή

---

Κόστος Ευκαιρίας & Χρόνος

Πέραν όμως του οικονομικού του θέματος, το κόστος ευκαιρίας δείχνει να έχει εφαρμογή σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας μας καθώς μπορεί να μας δείχνει το δρόμο για πιο αποδοτικές επιλογές.

Λένε πως ο χρόνος είναι το πολυτιμότερο αγαθό που έχουμε στα χέρια μας.
– και συμφωνώ 100% μαζί τους

Σε αντίθεση με το χρήμα, ο χρόνος είναι αυστηρά πεπερασμένος και μοιράζεται ισότιμα & ισόποσα σε όλους τους ανθρώπους.

Και, δεδομένου του ότι χρησιμοποιήσαμε με επιτυχία την έννοια του κόστους ευκαιρίας σε συνάρτηση με το χρήμα, γιατί να μην κάνουμε το ίδιο και με τον χρόνο;

Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα που μου έρχονται αυτή τη στιγμή στο μυαλό είναι:

🧼 Αγορά ενός πλυντηρίου πιάτων ή πλύσιμο πιάτων στο χέρι;

Από την μία, ένα πλυντήριο πιάτων θα σου εξοικονομήσει χρόνο από την καθημερινότητα σου καθώς να αναλάβει να διεκπεραιώνει αντί για εσένα την αγαπημένη σε όλους μας αυτή διαδικασία (sarcasm), ενώ η αγορά του θα σου κοστίσει χρήματα.

Από την άλλη, το πλύσιμο στο χέρι δεν θα σε επιβαρύνει με το αρχικό κόστος αγοράς του πλυντηρίου αλλά θα σου κοστίσει σε πολύτιμο χρόνο μέσα στη μέρα.

Τι επιλέγεις εσύ;

Όπως καταλαβαίνεις, ψάχνω ήδη να αγοράσω πλυντήριο πιάτων για το σπίτι μου…

Επιλογή:	Κόστος Ευκαιρίας:
🧼 Πλυντήριο Πιάτων	Κόστος Πλυντηρίου
✋ Πλύσιμο στο Χέρι	Άνεση & Χρόνος

🚌 Αμάξι ή χρήση Μέσων Μαζικής Μεταφοράς για την Δουλειά;

Από τη μία, το κόστος ευκαιρίας του να πηγαίνεις στην δουλειά σου με τα Μ.Μ.Μ. είναι η άνεση και ο λιγότερος συνολικός χρόνος που θυσιάζεις εάν επέλεγες να κάνεις την ίδια διαδρομή με το αυτοκίνητο σου.

Από την άλλη, το κόστος ευκαιρίας του να επιλέξεις το αυτοκίνητο σου είναι τα κατά πολύ χαμηλότερα έξοδα μεταφοράς που θα είχες εάν το λεωφορείο ή το μετρό.

Επιλογή:	Κόστος Ευκαιρίας:
🚌 Μέσα Μαζικής Μεταφοράς	Άνεση & Χρόνος
🚗 Προσωπικό Αυτοκίνητο	Χαμηλά Έξοδα των ΜΜΜ

📚 Μεταπτυχιακό ή Αγορά Εργασίας;

Πολλοί απόφοιτοι βασανίζονται με την επιλογή του αν θα πρέπει να συνεχίσουν τις σπουδές τους λαμβάνοντας περεταίρω εξειδίκευση μέσω ενός μεταπτυχιακού τίτλου ή αν θα πρέπει να βγουν στην αγορά εργασίας ξεκινώντας την καριέρα τους.

Το κόστος ευκαιρίας της επιλογής του μεταπτυχιακού είναι η θυσία του να αποκομίσεις εργασιακή εμπειρία αλλά και χρημάτων ενώ, αντίστοιχα, το κόστος ευκαιρίας της επιλογής της εργασίας είναι η θυσία της περαιτέρω εξειδίκευση και η πιθανότητα υψηλότερων απολαβών στο μέλλον.

Επιλογή:	Κόστος Ευκαιρίας:
📚 Μεταπτυχιακό	Εργασιακή Εμπειρία & Χρηματικές Απολαβές
💼 Εργασία	Εξειδίκευση & Υψηλότερες Απολαβές στο μέλλον

Όπως θα έχεις ήδη αντιληφθεί, τα παραδείγματα είναι κυριολεκτικά ατελείωτα.

Θα μπορούσαμε να κάτσουμε εδώ όλη τη μέρα και να μιλάμε για το αν θα πρέπει να αγοράσεις πλυντήριο πιάτων και το κατά πόσο αυτό θα σου αλλάξει μαγικά τη ζωή αλλά φαντάζομαι πως έχεις καλύτερα πράγματα να κάνεις.

Με όλα αυτά που αναφέραμε προηγουμένως, είμαι αρκετά αισιόδοξος ότι έχεις αντιληφθεί τι σημαίνει Κόστος Ευκαιρίας και πως μπορείς να κάνεις τη ζωή σου καλύτερη βάζοντας το σε χρήση.

Κόστος Ευκαιρίας & Online Trading

Α, και κάτι τελευταίο.

Κάθε φορά που έρχεται στο προσκήνιο η συζήτηση περί Online Trading και κατά πόσο αξίζει να ασχοληθεί κανείς μαζί του, μου έρχεται κατευθείαν στο μυαλό το κόστος ευκαιρίας.

Έστω ότι έχεις τη διάθεση να αφιερώσεις τον χρόνο, τον κόπο αλλά και τους πόρους που απαιτούνται για να φτάσεις σε ένα ανταγωνιστικό επίπεδο στο Trading.

Αξίζει;

Θέλω να πω, αν ζυγίσεις όλα όσα θα πρέπει να επενδύσεις προκαταβολικά αλλά και όσα θα πρέπει να συνεχίσεις να επενδύεις κατά την διάρκεια της νέας σου ασχολίας, σε συμφέρει σε σύγκριση με τις απολαβές που θα έχεις;

Σκέφτηκες ποτέ τι θα γινόταν εάν αφιέρωνες ακριβώς τους ίδιους πόρους σε κάποια άλλη ασχολία που μπορεί να σε ενδιαφέρει;

Μήπως η αναλογία κόστους και απόδοσης θα ήταν καλύτερη;

Τι θα γινόταν αν τροφοδοτούσες αυτή την ενέργεια, για παράδειγμα, σε μια δική σου νέα δουλειά ή στην ανάπτυξη ενός άλλου skill όπως ο προγραμματισμός ή το graphic design;

Και πριν χυμήξεις να μου επιτεθείς, δεν είναι σκοπός μου να σε αποθαρρύνω αυτή τη στιγμή.

Σκοπός μου είναι να σου υπενθυμίζω να υπολογίσεις το κόστος ευκαιρίας, να δεις τι είναι αυτό που θυσιάζεις με την συγκεκριμένη επιλογή σου και ποιες μπορεί να είναι οι “πραγματικές” απολαβές σου.

Εάν το deal σου φαίνεται καλό, by all means, κάντο!

Αυτό που με ενδιαφέρει είναι πως η απόφαση σου αυτή θα είναι συνειδητή και καλά ζυγισμένη.

Εάν θέλεις να μάθεις περισσότερα σχετικά το Online Trading, ρίξε μια ματιά στον αντίστοιχο οδηγό που έχω γράψει.

---

Κλείνοντας, ο Charlie Munger συγγραφέας του βιβλίου Mental Models, φαίνεται να συμφωνεί με το φιλαράκι του τον Buffett καθώς είχε πει:

Οι έξυπνοι άνθρωποι βασίζουν τις αποφάσεις τους πάνω στο κόστος ευκαιρίας.

↑ Πίσω στην αρχή

---

Πως σου φάνηκε; Ήξερες τι ήταν το Κόστος Ευκαιρίας; Το εφαρμόζεις στις καθημερινές σου αποφάσεις;

Γράψε μου στα σχόλια!

Μέχρι το επόμενο άρθρο, τα λέμε!

Sterg

🧠 Περισσότερα Νοητικά Μοντέλα Σκέψης:

→ Η Αρχή του Παρέτο
→ Ανατοκιζόμενο Επιτόκιο
→ Νόμος Προσφοράς & Ζήτησης
→ Αντι-ευθραυστότητα / Antifragility
→ Τι είναι τα Mental Models;

Για να μην χάσεις κανένα νέο, κάνε εγγραφή στο δωρεάν Newsletter: