Επένδυση σε Ομόλογα: Οδηγός για Αρχάριους [Ελλάδα 2024]

Πάω στοίχημα πως έχεις ακούσει πολλές φορές την λέξη ομόλογο και βρίσκεσαι εδώ γιατί θέλεις να λύσεις τις ακόμα περισσότερες απορίες που σου δημιουργήθηκαν γύρω από αυτό και την λειτουργία του.

Και ξέρεις κάτι; Είσαι στο κατάλληλο μέρος!

Στο άρθρο που ακολουθεί θα μιλήσουμε για όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει κάποιος αρχάριος που θέλει να επενδύσει σε ομόλογα.

Θα ξεκινήσουμε κατανοώντας τι είναι τα ομόλογα, ποιοι τα εκδίδουν αλλά και ποιοι επενδύουν σε αυτά.

Στην συνέχεια θα δούμε περισσότερα για την ανατομία ενός ομολόγου αναλύοντας τα χαρακτηριστικά του και βλέποντας ποια είναι η πορεία της τιμής του από την έκδοση μέχρι την ημερομηνία λήξης του.

Επίσης, θα αναφέρουμε τους λόγους για τους οποίους κάποιος θέλει να επενδύσει σε ομόλογα καθώς και το ρίσκο που εμπεριέχει μία τέτοια επένδυση.

Κλείνοντας, θα δούμε με ποιους τρόπους εσύ μπορείς να αποκτήσεις έκθεση στην αγορά ομολόγων και θα δείξουμε ένα παράδειγμα αγοράς ομολόγου μέσω ενός online broker.

	Saxo Bank	DEGIRO
Bonus:	🎁 Bonus εγγραφής →	🎁 Πίστωση €100 →
	Μετοχές Η.Π.Α. με μηδενικές προμήθειες. Ισχύει έως 31.12.	Κέρδισε πίστωση προμηθειών αξίας €100. Ισχύουν προϋποθέσεις. Η επένδυση ενέχει κινδύνους.
Επίβλεψη:	FSA 🇩🇰, FCA 🇬🇧, FINMA 🇨🇭, ACPR 🇫🇷, AMF 🇫🇷, JFSA 🇯🇵, SFCHK 🇭🇰, MAS 🇸🇬	BaFin 🇩🇪, AFM 🇳🇱, DNB 🇳🇱
Ίδρυση:	1992	2008
Χώρα:	Δανία	Ολλανδία
Τραπεζική άδεια:	Ναι	Ναι
Εγγύηση καταθέσεων:	έως €100.000	έως €100.000
Εγγύηση επενδύσεων:	έως €20.000 (κατά 100%)	έως €20.000 (κατά 90%)
Ομόλογα:	Ναι	Ναι
Χρηματιστήρια:	50+ (Ευρώπη, Ασία, Η.Π.Α.)	29 (Ευρώπη, Ασία, Η.Π.Α.)
Προμήθειες:	πλέον Χαμηλές	Χαμηλες
Ανάληψης:	Δωρεάν	Δωρεάν
Μετατροπή Συναλλάγματος:	0.25%	0.25%
Demo account:	Ναι	Όχι
Τρόποι κατάθεσης:	Έμβασμα	Έμβασμα
Ελ. κατάθεση:	€1	€1
Ελληνική γλώσσα:	Ναι	Ναι
Customer Service:	📞 💬 📩	📞 💬 📩
Αναλυτικός οδηγός:	📙 Δες τον →	📙 Δες τον →

🔖 Θα πρότεινα να το κάνεις Bookmark ώστε να μπορείς να ανατρέξεις πίσω σε αυτό όποτε θέλεις.

Τι θα διαβάσεις στο άρθρο:

• Τι είναι τα Ομόλογα
• Χαρακτηριστικά Ομολόγων
• Η Πορεία της Τιμής τους
• Αξίζουν;
• Γιατί να Επενδύσεις
• Ρίσκο
• Τρόποι Επένδυσης
• Παράδειγμα

Τι είναι τα Ομόλογα;

με απλά λόγια

Τα ομόλογα ανήκουν σε μια ευρύτερη κατηγορία χρηματοπιστωτικών προϊόντων τα οποία ονομάζονται Fixed Income Investments.
Αποτελούν, μάλιστα, την πιο βασική και απλή μορφή τους.

Fixed Income Investments ονομάζονται τα επενδυτικά προϊόντα τα οποία προσφέρουν καθορισμένες πληρωμές στους κατόχους τους οι οποίες εκτελούνται σε προκαθορισμένες ημερομηνίες.

Σε αντίθεση με τις μετοχές οι οποίες προσφέρουν ιδιοκτησία ενός μεριδίου σε μια εταιρεία, τα ομόλογα αποτελούν ένα προϊόν χρέους.

Ο πιο απλός τρόπος για να κατανοήσεις τη λειτουργία ενός ομολόγου είναι να το παρομοιάσεις με το γνωστό σε όλους, δάνειο.

Στον παραδοσιακό δανεισμό συμμετέχουν δύο πλευρές: ένας δανειστής και ένας δανειζόμενος.

Η πλευρά η οποία δανείζεται χρήματα (δανειζόμενος) υπόσχεται να τα αποπληρώσει μέσα σε ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα μαζί με ένα επιπλέον ποσό το οποίο ονομάζεται επιτόκιο. 

Το επιτόκιο αυτό αντικατοπτρίζει το κόστος του χρήματος για τον δανειζόμενο και, παράλληλα το κέρδος (ή το κίνητρο) που θα έχει ο δανειστής για το ρίσκο που ανέλαβε.

Ποια είναι όμως κάποια χαρακτηριστικά ενός δανείου;

Για παράδειγμα, ένα δάνειο θα μπορούσε να είναι εξασφαλισμένο (collateralized) από ακίνητη περιουσία, άλλα περιουσιακά στοιχεία ή ακόμα και… από τίποτα.

Το επιτόκιο του μπορεί να είναι σταθερό ή κυμαινόμενο.

Επίσης, το πρόγραμμα αποπληρωμής του μπορεί να είναι αυστηρά καθορισμένο και να γνωστοποιεί το πότε και το τι ποσό θα πρέπει να επιστρεψει ο δανειζόμενος ή να αφορά αποπληρωμή ολόκληρου του ποσού στη λήξη της περιόδου δανεισμού (bullet payment loan).

Ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά θα συναντήσει κανείς και σε ένα ομόλογο. 

Ένα ομόλογο, λοιπόν, αποτελεί ένα μέσο με το οποίο κάποιος οργανισμός μπορεί να αντλήσει δανειακά κεφάλαια από την αγορά και να χρηματοδοτήσει οποιαδήποτε ενέργεια.

Η αγορά των ομολόγων είναι μια από τις μεγαλύτερες χρηματοοικονομικές αγορές στον πλανήτη, χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά υψηλή ρευστότητα η οποία ξεπερνάει ακόμα και αυτή των μετοχών.

Συγκεκριμένα και σύμφωνα με την SIFMA, η παγκόσμια κεφαλαιοποίηση της αγοράς μετοχών στον πλανήτη για το 2020 ήταν $105.8 τρις ενώ, αντίστοιχα, το σύνολο της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων για την ίδια χρονιά άγγιζε τα $123.5 τρις.

Οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι πρώτες μορφές ομολόγων, αλλά και γενικότερα δανεισμού και πίστωσης, εμφανίστηκαν το 1.754 π.χ. στην αρχαία Μεσοποταμία, το σημερινό Ιράκ.

↑ Πίσω στην αρχή

Ποιοι Εκδίδουν Ομόλογα;

Όπως είδαμε και στην αρχή, ένα ομόλογο δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από ένα δάνειο άρα αυτοί που τα εκδίδουν αναζητούν χρηματοδότηση.

Ομόλογα, λοιπόν, μπορούν να εκδώσουν:

• τα Κράτη
• οι Διεθνείς Οργανισμοί
• οι Εταιρείες
• οι Δήμοι, οι Περιφέρειες και τα ομοσπονδιακά κρατίδια

Κρατικά Ομόλογα

Ένας από τους μεγαλύτερους εκδότες ομολόγων είναι τα κράτη. Οι κυβερνήσεις τείνουν να ισοσκελίζουν τους ελλειμματικούς τους προϋπολογισμούς με δανεισμό μέσω της έκδοσης κρατικών ομολόγων.

Τα κρατικά ομόλογα, κατά γενική ομολογία, θεωρούνται αρκετά ασφαλή επενδυτικά οχήματα καθώς για την αποπληρωμή τους εγγυώνται ολόκληρα κράτη. Από εκεί και πέρα και όπως είναι φυσικό, υπάρχει τεράστια διαφορά στα επίπεδα ρίσκου που κρύβει ένα ομόλογο κάποιου αναπτυσσόμενου κράτους (όπως η Ζάμπια) και ενός ανεπτυγμένου (όπως οι Η.Π.Α.).

Τα κρατικά ομόλογα των Η.Π.Α. θεωρούνται τόσο ασφαλείς επενδύσεις ώστε να καθορίζουν το market risk-free rate. Περισσότερα για αυτό, στην συνέχεια.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα κρατικών ομολόγων είναι:

• Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου
• Ομόλογα Κυπριακής Δημοκρατίας
• Treasury Bills (T-Bills) τα οποία αναφέρονται σε short-term ομόλογα των Η.Π.Α. με χρονική διάρκεια έως 1 έτος
• Treasury Notes (T-Notes) τα οποία αναφέρονται σε mid-term ομόλογα των Η.Π.Α. χρονικής διάρκειας από 2 έως 10 έτη
• Treasury Bonds (T-Bonds) τα οποία αναφέρονται σε long-term ομόλογα των Η.Π.Α. χρονικής διάρκειας από 20 έως 30 έτη

Εταιρικά Ομόλογα

Μαζί με τα κράτη, οι εταιρείες αποτελούν τους μεγαλύτερους εκδότες ομολόγων.

Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις εκδίδουν εταιρικά ομολογιακά δάνεια με σκοπό να χρηματοδοτήσουν την λειτουργία τους αλλά και να τροφοδοτήσουν το κυνήγι της όλο και μεγαλύτερης ανάπτυξης τους. 

Τα εταιρικά ομόλογα θεωρούνται υψηλότερου ρίσκου σε σχέση με τα κρατικά καθώς συνδέονται άμεσα με την οικονομική υγεία της επιχείρησης. Εάν αγοράσεις ένα ομόλογο μιας εταιρείας και αυτή πτωχεύσει, είναι πολύ πιθανό να μην μπορέσει να εξυπηρετήσει τους δανειστές της άρα να χάσεις το κεφάλαιο σου.

Παραδείγματα εταιρικών ομολόγων θα μπορούσε να είναι ένα 6ετές ομόλογο από την Apple ή ένα 5ετές ομολογιακό δάνειο από την BMW.

Δημοτικά Ομόλογα

Δήμοι, περιφέρειες, ομοσπονδιακά κρατίδια και τοπικές αρχές έχουν το δικαίωμα να εκδώσουν τα δικά τους ομόλογα, ακριβώς όπως και τα κράτη, ώστε να χρηματοδοτήσουν Projects τα οποία βρίσκονται κάτω από την αρμοδιότητα τους. 

Ομόλογα Διεθνών Οργανισμών

Διεθνείς οργανισμοί, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, έχουν το δικαίωμα να εκδώσουν τα δικά τους ομόλογα τα οποία, συνήθως, θεωρούνται υψηλής ασφάλειας/χαμηλού ρίσκου.

Πρωτογενή & Δευτερογενή Αγορά

Ένα ομόλογο, εκδίδεται και πωλείται στους επενδυτές για πρώτη φορά στην Πρωτογενή Αγορά ή, στα Αγγλικά, Primary Market.

Από εκεί και πέρα, και μέχρι την λήξη του ομολόγου, οι επενδυτές μπορούν να πωλούν και να αγοράζουν ομολογιακούς τίτλους μεταξύ τους στην Δευτερογενή Αγορά (Secondary Market).

↑ Πίσω στην αρχή

Ποιοι Επενδύουν σε Ομόλογα;

Αφού μιλήσαμε για αυτούς που εκδίδουν τα ομόλογα αλλά και το σκοπό ύπαρξης τους, ήρθε η ώρα να περάσουμε στην αντίπερα όχθη.

Ποιοι είναι αυτοί που τα αγοράζουν;

Σε γενικές γραμμές υπάρχουν δύο είδη επενδυτών οι οποίοι αγοράζουν ομόλογα:

• οι Θεσμικοί Επενδυτές
• οι Μικροεπενδυτές

Θεσμικοί Επενδυτές

Οι Θεσμικοί Επενδυτές (Institutional Investors) αποτελούν εταιρείες και οργανισμούς με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις κεντρικές τράπεζες, τις κυβερνήσεις, τις ασφαλιστικές εταιρείες αλλά και τις επενδυτικές εταιρείες (Investment Funds).

Μικροεπενδυτές

Από την άλλη, οι Μικροεπενδυτές (Retail Investors), όπως εγώ και εσύ, επενδύουν το προσωπικό τους εισόδημα στην αγορά ομολόγων και το καταφέρνουν, είτε από μόνοι τους, είτε χρησιμοποιώντας κάποιον μεσάζοντα όπως μία τράπεζα ή έναν Online Broker.

↑ Πίσω στην αρχή

Χαρακτηριστικά Ομολόγων

Για να κατανοήσουμε καλύτερα ένα ομόλογο θα πρέπει να δούμε βουτήξουμε λίγο πιο βαθιά σε αυτό και συγκεκριμένα να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για την ανατομία του.

Πάμε να δούμε μερικά από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά του:

💰 Ονομαστική Αξία (Par Value):
Η Ονομαστική Αξία ενός Ομολόγου αναφέρεται στην αξία ενός (1) ομολογιακού τίτλου κατά την έκδοση του. Είναι σημαντική καθώς ορίζει την χρηματική αξία του ομολόγου κατά τη λήξη του αλλά και το ύψος του κουπονιού που μοιράζει.

Για παράδειγμα, μια εταιρία θέλει να εκδόσει ένα ομολογιακό δάνειο ύψους €1.000.000 το οποίο απαρτίζεται από 1.000 ομολογιακούς τίτλους.
Αυτό σημαίνει πως η Ονομαστική Αξία ενός ομολόγου θα είναι €1.000.

🏷️ Τιμή (Price):
Αναφέρεται στην τιμή με την οποία διαπραγματεύεται ένα ομόλογο στην δευτερογενή αγορά κατά την διάρκεια της ζωής του.

Η τιμή ενός ομολόγου είναι πάντοτε ίδια με την ονομαστική του αξία κατά την ημερομηνία έκδοσης και την ημερομηνία λήξης του ενώ, πολύ σπάνια κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Γιατί αυτό;

Μετά την έκδοση ενός ομολόγου, και μέχρι την ημερομηνία λήξης του, μπορεί να αγοράζεται και να πωλείται ελεύθερα από επενδυτές στην δευτερογενή αγορά. Αυτό σημαίνει πως το ομόλογο εκτίθεται στους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης άρα η τιμή του μεταβάλλεται συνεχώς.

Όσο αυξάνεται η ζήτηση για τους ομολογιακούς τίτλους, αυξάνεται και η τιμή τους και αντίστροφα.

↑ Ζήτησης Ομολόγου → ↑ Τιμής Ομολόγου
↓ Ζήτησης → ↓ Τιμής

Θα δούμε περισσότερα παρακάτω όταν θα μιλήσουμε για την πορεία της τιμής ενός ομολόγου.

📅 Ημερομηνία Έκδοσης (Issuing Date):
Αφορά την ημερομηνία κατά την οποία έγινε η έκδοση του ομολόγου. Σε αυτή την ημερομηνία έγινε και η αρχική πώληση στους επενδυτές στην πρωτογενή αγορά στην ονομαστική του αξία.

📅 Ημερομηνία Λήξης (Maturity Date):
Αφορά την ημερομηνία στην οποία θα λήξει το ομόλογο και το αρχικό κεφάλαιο (ονομαστική αξία) θα επιστραφεί στους επενδυτές. Η διάρκεια ενός ομολόγου μπορεί να από μερικές ημέρες έως και δεκαετίες.

Έστω, για παράδειγμα, ότι ένα κρατικό ομόλογο 5ετίας εκδοθεί στις 01.01.2020. Αυτό σημαίνει πως η ημερομηνία έκδοσης του είναι η 01.01.2020 ενώ η ημερομηνία λήξης του η 01.01.2025.

Στις 01.01.2020 το ομόλογο πωλείται σε επενδυτές στην πρωτογενή αγορά στην ονομαστική του αξία.
Από εκεί και πέρα η τιμή του να μεταβάλλεται καθώς διαπραγματεύεται στην δευτερογενή αγορά.
Στις 01.01.2025 το ομόλογο φτάνει στην ωρίμανση του, η τιμή του γυρίζει στα επίπεδα της ονομαστικής του αξίας και το αρχικό κεφάλαιο επιστρέφεται στους επενδυτές.

🏷️ Επιτόκιο (Interest/Coupon Rate):
Το επιτόκιο μας δείχνει το ποσοστό επί της τιμής ενός ομολόγου που πληρώνει ο εκδότης του στον επενδυτή. Εκφράζεται σε ποσοστό και είναι σταθερό.

Σε γενικές γραμμές, όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια ζωής ενός ομολόγου τόσο υψηλότερο θα πρέπει να είναι και το επιτόκιο που πληρώνει. Πράγμα λογικό αν σκεφτείς ότι η δέσμευση του κεφαλαίου σου για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα εμπεριέχει περισσότερο ρίσκο το οποίο πρέπει να αντισταθμιστεί από υψηλότερες αποδόσεις.

Για παράδειγμα, το επιτόκιο ενός μονοετούς T-Bill μπορεί να είναι 2% ενώ, αντίστοιχα, ενός 10ετούς T-Note να είναι 3%.

🏷️ Κουπόνι (Coupon):
Με τον όρο Κουπόνι αναφερόμαστε στο ποσό πληρωμής που λαμβάνει ο κάτοχος του ομολόγου ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Το κουπόνι μπορεί να αποπληρώνεται 1, 2 ή 4 φορές μέσα στο έτος.

Αν για παράδειγμα, το επιτόκιο ενός ομολόγου είναι 5% και η ονομαστική του αξία είναι €1.000 τότε το κουπόνι είναι €50.

Κουπόνι = Επιτόκιο x Ονομαστική Αξία Ομολόγου

Κατά την διάρκεια της ζωής του ομολόγου και καθώς αυτό διαπραγματεύεται στις δευτερογενής αγορές, θα συναντήσεις τον όρο Current Yield.

💰 Current Yield:
Ο όρος Current Yield μας δείχνει την απόδοση ενός ομολόγου του κατά την διάρκεια της ζωής του.

Το Current Yield υπολογίζεται από τον τύπο: 

Current Yield = Κουπόνι / Τιμή Ομολόγου

Εάν νιώθεις ότι μπερδεύτηκες τώρα στο τέλος, μην αγχώνεσαι, είναι λογικό. Συνέχισε την ανάγνωση για να καταλάβεις περισσότερα.

↑ Πίσω στην αρχή

Η Πορεία της Τιμής ενός Ομολόγου

Για να κάνουμε πιο κατανοητό τον τρόπο που λειτουργεί ένα ομόλογο και να διαχωρίσουμε λιγάκι την έννοια της ονομαστικής αξίας από την τιμή του, ας δούμε ένα παράδειγμα:

Έκδοση Ομολόγου στην Πρωτογενή Αγορά

Έστω ότι έχουμε ένα 5ετές ομόλογο το οποίο αποδίδει ετήσιο επιτόκιο της τάξεως του 10% με ονομαστική αξία €1.000. 

Αυτό σημαίνει ότι κατά την έκδοση του, ένας ομολογιακός τίτλος θα κοστίζει €1.000, άρα η τιμή του (Price) θα είναι ίδια με την ονομαστική του αξία. 

Ένας επενδυτής θα πρέπει να πληρώσει €1.000 για την απόκτηση μιας μονάδας αυτού του ομολόγου κατά την ημερομηνία έκδοσης στην πρωτογενή αγορά (primary market). Από εκεί και πέρα, περιμένει ετήσιες πληρωμές κουπονιού ενώ θα λάβει το κεφάλαιο του πίσω κατά την ημερομηνία λήξης του ομολόγου.

Για να υπολογίσουμε το κουπόνι που θα εισπράτει χρησιμοποιούμε τον τύπο:

Ονομαστική Αξία x Επιτόκιο = €1.000 x 10% = €100

Αυτό σημαίνει πως το ετήσιο κουπόνι που θα λαμβάνει είναι €100 ενώ στο τέλος του 5ου έτους θα λάβει πίσω και το αρχικό κεφάλαιο των €1.000.

Διαπραγμάτευση Ομολόγου στην Δευτερογενή Αγορά

Μετά την αγορά του, ο επενδυτής έχει τη δυνατότητα να εξασκήσει πλήρως το δικαίωμα του πάνω στο συγκεκριμένο ομόλογο και να το κρατήσει μέχρι την ημερομηνία λήξης ή να το πουλήσει σε κάποιον άλλον.

Εάν επιλέξει να το κρατήσει μέχρι το τέλος τότε θα λάβει όλα τα κουπόνια αλλά και το σύνολο του αρχικού κεφαλαίου επένδυσης (δηλαδή την ονομαστική του αξία) μόλις αυτό λήξει.

Εάν, από την άλλη, ο επενδυτής θελήσει να πουλήσει το ομόλογο του πριν την ημερομηνία λήξης τότε μπορεί να το κάνει στην δευτερογενή αγορά (secondary market).

Οι αγοραπωλησίες ομολόγων στην δευτερογενή αγορά δεν γίνονται στην ονομαστική αξία (Par Value) του ομολόγου αλλά στην εκάστοτε τιμή (Price) που διαπραγματεύεται το ομόλογο εκείνη την στιγμή.

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, η τιμή ενός ομολόγου αλλάζει συνεχώς αναλόγως της ζήτησης και της προσφοράς στην αγορά. Όσο αυξάνεται η ζήτηση, τόσο αυξάνεται η τιμή του και το αντίστροφο.

Έστω ότι κατά το πρώτο έτος η ζήτηση για το ομόλογο μειωθεί με αποτέλεσμα η τιμή του ομολόγου να μειωθεί και φτάσει τα €950. Τότε λέμε ότι διαπραγματεύεται με έκπτωση 5% (Discount) κάτω από την ονομαστική του αξία.

Από την άλλη, εάν η ζήτηση του ομολόγου αυξηθεί θα αυξηθεί και η τιμή του έστω, για παράδειγμα, στα €1.100. Τότε λέμε ότι διαπραγματεύεται με 10% Premium πάνω από την ονομαστική του αξία.

Ονομαστική Αξία	Τιμή
€1.000	€1.100	↑ 10% Premium
€1.000	€950	↓ 5% Discount

Η ονομαστική αξία και η τιμή θα είναι πάντα ίδια κατά την ημερομηνία έκδοσης αλλά και λήξης του ομολόγου.

Τι επηρεάζει τις τιμές των ομολόγων;

Και επειδή ίσως να αναρωτιέσαι τι μπορεί να επηρεάσει τις τιμές των ομόλογων, οι κύριες αιτίες αυξομειώσεων τους είναι:

• Ο Πληθωρισμός
• Το Επιτόκιο Αγοράς
• Η οικονομική υγεία της εταιρείας/χώρας εκδότη

Για να γίνει πιο κατανοητό ας δούμε ένα παράδειγμα:

Έστω μια εταιρεία η οποία έχει εκδόσει ένα ομολογιακό δάνειο πριν κάποια χρόνια και δείχνει σημάδια χρεοκοπίας. Οι επενδυτές θα τρέξουν να πουλήσουν τα ομόλογα της στην αγορά ώστε να μην φέρουν πάνω τους τον κίνδυνο της μη-αποπληρωμής τους. Αυτό αυξάνει την προσφορά του ομολόγου στην αγορά, άρα μειώνει την τιμή του.

Current Yield & Απόδοση Ομολόγων

Κλείνοντας, θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για το Current Yield που αναφέραμε και προηγουμένως.

Δεδομένου του ότι η τιμή ενός ομολόγου αλλάζει συνεχώς ένας αγοραστής στην δευτερογενή αγορά έχει διαφορετική απόδοση από κάποιον στην πρωτογενή αγορά. Η απόδοση αυτή εξαρτάται από την τιμή αγοράς του ομολόγου και μας την δείχνει το Current Yield.

Ένα παράδειγμα, όπως πάντα, θα ξεμπλέξει τα πράγματα:

Έστω ένα ομόλογο το οποίο έχει επιτόκιο 5%, ονομαστική αξία €1.000 και πληρώνει ετήσιο κουπόνι €50.

Έχουμε τον επενδυτή Α ο οποίος το αγόρασε κατά την έκδοση του στην πρωτογενή αγορά. Αυτό σημαίνει ότι θα λαμβάνει κουπόνι €50 κάθε χρόνο και η απόδοση του θα είναι 5%.

Ο καιρός πέρασε και για διάφορους μακροοικονομικούς λόγους η ζήτηση αυτού του ομολόγου έπεσε και η τιμή του έφτασε τα €900.

Ένας επενδυτής B επιλέγει να αγοράσει το ομόλογο στην δευτερογενή αγορά στην συγκεκριμένη τιμή.

Ενώ το κουπόνι που θα λαμβάνει συνεχίζει να είναι €50, η απόδοση της επένδυσης του είναι διαφορετική.

Και για να βρούμε αυτή την απόδοση θα χρησιμοποιήσουμε τον τύπο του Current Yield:

Current Yield (B) = Κουπόνι / Τιμή Ομολόγου =
= 50 / 900 =
= 5.5%

Βλέπουμε πως η απόδοση της επένδυσης του Επενδυτή Β είναι 5.5% ενώ η απόδοση του Επενδυτή Α παραμένει 5%.

Σε γενικές γραμμές ισχύει:

↑ Ζήτησης Ομολόγου → ↑ Τιμής Ομολόγου → ↓ Απόδοσης (Yield)

↓ Ζήτησης Ομολόγου → ↓ Τιμής → ↑ Απόδοσης (Yield)

Είναι σημαντικό να θυμίσουμε πως η τιμή ενός ομολόγου είναι ίση με την ονομαστική αξία του κατά την έκδοση και την λήξη της ζωής του. Συγκεκριμένα, όσο πλησιάζει στην ημερομηνία ωρίμανσης του οι δυνάμεις της αγοράς θα πιέσουν την τιμή του στο επίπεδο της ονομαστικής του αξίας.

↑ Πίσω στην αρχή

Ομόλογα Αξίζουν;

Αφού μάθαμε τα βασικά σχετικά με τη λειτουργία τους ήρθε η ώρα να πάμε στο ενδιαφέρον του θέματος. Αξίζουν;

Είναι τα ομόλογα μια καλή επένδυση; Αξίζει να επενδύσει κάποιος σε ομόλογα;

Hold my beer

Ας δούμε, για παράδειγμα, το ομολογιακό ETF που έχω επιλέξει να συμπεριλάβω στο παθητικό επενδυτικό χαρτοφυλάκιο μου είναι το Global Government Bond UCITS (ISIN LU0908508731, Ticker XG7S) από την Xtrackers.

Αν και θα βρεις περισσότερες πληροφορίες στο αντίστοιχο άρθρο, το συγκεκριμένο ETF περιλαμβάνει κρατικά ομόλογα από χώρες όλου του πλανήτη.

Θέλεις να μάθεις ποια ήταν η απόδοση του μέσα στο προηγούμενο έτος;

Δεν ζαλίστηκες, ούτε σου έπεσε η πίεση. Καλά βλέπεις!

Η απόδοση του μέσα στο έτος έφτασε το -19.2%.

Άρα, γιατί να θέλεις να επενδύσεις σε ομόλογα;

Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια “δεν πλήρωνε καλά” η επιλογή του να διατηρείς ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο σου.

Τα χαμηλότατα επιτόκια δανεισμού από τις κεντρικές τράπεζες (λόγω της κρίσης του Covid19) έδωσαν “φθηνή” ρευστότητα στις αγορές και φούσκωσαν τις αποτιμήσεις των εταιρικών μετοχών κρατώντας τις αποδόσεις των ομολόγων σε χαμηλότατα επίπεδα.

Αποτέλεσμα, όμως, του φθηνού δανεισμού είναι η εισροή μεγάλων ποσοτήτων χρήματος στην αγορά το οποίο έχει ως ακόλουθο αποτέλεσμα την αύξηση του πληθωρισμού.

Ο υψηλός πληθωρισμός αποτελεί πρόβλημα για τις οικονομίες καθώς μειώνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και αυξάνει το κόστος παραγωγής όλων των αγαθών.

Ένα από τα εργαλεία που έχει στη διάθεση της κάθε κεντρική τράπεζα για να μειώσει τον πληθωρισμό είναι η αύξηση των βασικών επιτοκίων δανεισμού κάνοντας για άλλη μια φορά τον δανεισμό ακριβότερο.

Μοιάζει σαν έναν αέναο κύκλο που κάνουν οι αγορές τον οποίο θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε ως:

↓ Επιτοκίων → ↑ Ποσότητα Χρήματος → ↑ Απόδοση Χρηματιστηρίου → ↑ Πληθωρισμού → ↓ Αγοραστική Δύναμη → ↑ Επιτοκίων

↑ Πίσω στην αρχή

Γιατί να Επενδύσεις σε Ομόλογα;

Πέραν του κύκλου της οικονομίας που αναφέραμε προηγουμένως, οι λόγοι για τους οποίους μπορεί κάποιος να θέλει να προσθέσει ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο του είναι:

• Υψηλή Ρευστότητα
• Σταθερές Ταμειακές Ροές
• Σταθερότητα
• Διαφοροποίηση από Μετοχές
• (σχετικά) Χαμηλότερο Ρίσκο

Πάμε να πούμε λίγα λογάκια για το κάθε ένα:

#1 Παρέχουν Υψηλή Ρευστότητα

Όπως είδαμε και προηγουμένως, η αγορά ομολόγων είναι μεγαλύτερη και από την αγορά των μετοχών το οποίο σημαίνει ότι χαρακτηρίζεται από υψηλή ρευστότητα.

Η υψηλή ρευστότητα μεταφράζεται σε απλά ελληνικά στο ότι οποιαδήποτε στιγμή θελήσεις να πουλήσεις (ρευστοποιήσεις) ένα ομόλογο θα βρεθεί κάποιος να το αγοράσει και το αντίθετο.

Άρα πρακτικά, η κατοχή ομολόγων εξισώνεται με την κατοχή μετρητών.

Όταν, για παράδειγμα, βλέπεις ειδήσεις όπως η παρακα΄τω δεν σημαίνει ότι η εταιρεία διατηρεί αυτά τα ποσά σε μετρητά καθεαυτά.

Κατά πάσα πιθανότητα διατηρεί κεφάλαια στα λεγόμενα Cash Equivalents, τα οποία αποτελούν βραχυχρόνιες επενδύσεις εξαιρετικά χαμηλού ρίσκου και υψηλής ρευστότητας.

#2 Παρέχουν Εισόδημα & Ταμειακές Ροές (cash flows)

Σε αντίθεση με τα περισσότερα επενδυτικά οχήματα, τα ομόλογα προσφέρουν μια σταθερή ροή εισοδήματος (cash flow) η οποία είναι απολύτως προβλέψιμη.

Αυτό σημαίνει πως εάν αγοράσεις ένα ομόλογο και το κρατήσεις μέχρι τη λήξη του γνωρίζεις την τιμή στην οποία το αγόρασες (Τιμή), κάθε πότε και ποιο είναι το ποσό που πληρώνεσαι (Κουπόνι) και ποιο θα είναι το κεφάλαιο που θα λάβεις πίσω κατά τη λήξη του (Ονομαστική Αξία).

↑ Πίσω στην αρχή

#3 Παρέχουν Σταθερότητα

Συνεχίζοντας την λογική του προηγούμενου επιχειρήματος, τα ομόλογα προσφέρουν κεφαλαιακή σταθερότητα μέσα στο χρόνο και αποτελούν εργαλεία για να διατηρήσεις το κεφάλαιο σου.

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, εάν τα διατηρήσεις μέχρι τη λήξη τους (και δεν τα πουλήσεις στην δευτερογενή αγορά) γνωρίζεις τα πάντα για αυτά και δεν σου επιφυλάσσουν καμία μελλοντική έκπληξη.

Γνωρίζεις τι πλήρωσες, τι θα εισπράξεις, πότε θα το εισπράξεις και πότε θα γυρίσει το αρχικό κεφάλαιο σου πίσω. Εάν προσθέσεις σε αυτά τα δεδομένα και τη γνώση του πληθωρισμού τότε μπορείς, πολύ εύκολα, να δεις ποια είναι η πραγματική απόδοση της επένδυσης σου.

Στον αντίποδα οι μετοχές αντιμετωπίζουν πολύ υψηλότερες και συχνότερες διακυμάνσεις λόγω των κύκλων της αγοράς.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όσο πιο κοντά πλησιάζει κάποιος στην ηλικία συνταξιοδότησης η αναλογία μετοχών/ομολόγων στο χαρτοφυλάκιο του αλλάζει και τείνει να γέρνει προς τα δεύτερα.

↑ Πίσω στην αρχή

#4 Παρέχουν Διαφοροποίηση λόγω Χαμηλής Συσχέτισης με Μετοχές

Όπως ανέφερε ο Burton Malkiel στο βιβλίο του “A Random Walk Down Wall Street” κατά την διάρκεια της κρίσης του 2008: “Υπήρχε ένα ασφαλές μέρος για να κρυφτείς κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης”.

Όταν όλοι οι δείκτες και οι μετοχές του χρηματιστηρίου βούλιαζαν, τα ομόλογα προέβαλαν σθεναρή αντίσταση.

Στο παρακάτω διάγραμμα βλέπουμε ποια ήταν η απόδοση του δείκτη S&P 500 σε σχέση με 6 Ομολογιακούς Δείκτες κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008.

Λίγο μετά το “μπαμ” του Σεπτεμβρίου βλέπουμε πως ο S&P 500 πήγαινε προς τα κάτω ενώ οι ομολογιακοί δείκτες προς τα πάνω το οποίο σημαίνει πως η απόδοση τους παρουσίασε διαφορετική συσχέτιση με την απόδοση των μετοχών.

↑ Πίσω στην αρχή

#5 Χαμηλότερο Ρίσκο

Ίσως το δημοφιλέστερο χαρακτηριστικό των ομολόγων να είναι το χαμηλό επίπεδο ρίσκου που προσφέρουν στους επενδυτές σε σχέση με τις μετοχές.

Τα κρατικά ομόλογα ηγούνται αυτού του ισχυρισμού καθώς υποστηρίζονται από ολόκληρα κράτη και… δεν βλέπεις κράτη να χρεοκοπούν καθημερινά.
Μάλιστα, κάποια δεν έχουν χρεοκοπήσει ποτέ (Spoiler Alert: USA 🇺🇸) αλλά θα δούμε περισσότερα για αυτό στη συνέχεια.

Από την άλλη, τα εταιρικά ομόλογα ενώ δεν παρέχουν την ίδια ασφάλεια με τα κρατικά καθώς εταιρείες κλείνουν και ανοίγουν καθημερινά αξιολογούνται για την ασφάλεια από οίκους αξιολόγησης.
Επίσης, παρέχουν σαφώς υψηλότερες αποδόσεις.

Άρα, γιατί να μην ρίξουμε όλα μας τα χρήματα σε ομόλογα;

Μπορεί τα ομόλογα να έχουν χαμηλή συσχέτιση με τις μετοχές και, κατά γενική ομολογία, χαμηλότερο επίπεδο ρίσκου δεν σημαίνει ότι παρέχουν την απόλυτη ασφάλεια.

Εξάλλου επένδυση χωρίς ρίσκο δεν έχει απόδοση.

↑ Πίσω στην αρχή

Ποιο είναι το Ρίσκο των Ομολόγων;

Όσο και αν οι επενδυτές του TikTok ή του Instagram προσπαθούν να αποδείξουν το αντίθετο, όλες οι επενδύσεις εμπεριέχουν ρίσκο.

Μάλιστα, όσο υψηλότερο είναι το ρίσκο, τόσο υψηλότερες είθισται να είναι και οι απολαβές.

Πως θα μπορούσαν, λοιπόν, τα ομόλογα να αποτελέσουν μία εξαίρεση για τον κανόνα;

…ή μήπως μπορούν;

Σε γενικές γραμμές, το πόσο ασφαλές είναι ένα ομόλογο εξαρτάται κυρίως από τον εκδότη του καθώς είναι και αυτός που εγγυάται για την αποπληρωμή του.

Όσο πιο υγιής είναι η επιχείρηση ή το κράτος που το εκδίδει, τόσο χαμηλότερο θα είναι και το ρίσκο που θα αναλάβει ο επενδυτής.

Μπορείς, πολύ εύκολα, να το φανταστείς και μόνος σου.

Είναι πολύ διαφορετικό, για παράδειγμα, να “δανείζεις” σε μια εταιρεία τεχνολογίας η οποία δεν έχει ακόμα έσοδα αλλά χρειάζεται χρήματα για να χρηματοδοτήσει την μελλοντική της ανάπτυξη και να δανείζεις σε κάποιο κράτος.

Ενώ η πρώτη μπορεί εύκολα να σου “ρίξει πιστόλι” καθώς δεν είναι απίθανο ένα σενάριο χρεοκοπίας, δεν είναι το ίδιο εύκολο και για ένα κράτος.

Και αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικό πάτημα για να παρουσιάσουμε μια ενδιαφέρουσα ορολογία στον χώρο των επενδύσεων:

Το Risk Free Rate.

Risk-Free Rate

Το Risk Free Rate ή, στα ελληνικά, επιτόκιο άνευ-κινδύνου αναφέρεται στην απόδοση μιας επένδυσης η οποία εμπεριέχει μηδενικό ρίσκο.

Ποια μπορεί να είναι αυτή;

Μα φυσικά, η επένδυση στο κράτος των Η.Π.Α.

Με λίγα λόγια, οι αγορές θεωρούν ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα το κράτος των Η.Π.Α. να φτάσει σε τέτοια θέση ώστε να μην μπορεί να εξυπηρετήσει τα χρέη του και να χρεοκοπήσει.

Οι Η.Π.Α. δεν έχουν χρεοκοπήσει ποτέ στο παρελθόν ακόμα και όταν η οικονομία ήταν στα χειρότερα της ενώ μπορούν οποιαδήποτε στιγμή να αυξήσουν την φορολογία των πολιτών τους για να εξυπηρετήσουν το χρέος τους.

Για το λόγο αυτό λοιπόν, η αγορά τείνει να θεωρεί την απόδοση του Treasury Bill (T-Bill), δηλαδή κρατικά ομόλογα των Η.Π.Α. διάρκειας μικρότερης του έτους, ως το βασικό επιτόκιο άνευ ρίσκου για όλη την οικονομία.

Προσπερνώντας την θεωρία, το risk-free rate δεν υπάρχει στην πράξη καθώς όλες οι επενδύσεις εμπεριέχουν έστω και ελάχιστο ρίσκο. Ακόμα και στην περίπτωση του κράτους των Η.Π.Α. υπάρχει μια πιθανότητα να μην μπορέσει να αποπληρω΄σει τις υποχρεώσεις του.

Απειροελάχιστη αλλά, παρόλα αυτά, υπαρκτή…

↑ Πίσω στην αρχή

Επιστρέφοντας όμως, ας αναλύσουμε λίγο περισσότερο τις διαφορετικές κατηγορίες ρίσκου τις οποίες θα συναντήσεις ως επίδοξος επενδυτής ομολόγων:

Πληθωρισμός

Ο πληθωρισμός αφορά την συνεχή υποτίμηση της αγοραστικής δύναμης ενός νομίσματος και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εχθρούς των ομολόγων και κάθε μορφής Fixed Income Investment. 

Μπορείς να το σκεφτείς σαν να δανείζεις σε κάποιον χρήματα στο παρελθόν (όπου η αξία τους ήταν υψηλότερη) και να αποπληρώνεσαι με σταθερό ρυθμό με χρήματα στο μέλλον (όπου η αξία τους πέφτει λόγω πληθωρισμού).

Εάν, για παράδειγμα, αγοράσεις ένα κρατικό ομόλογο το οποίο προσφέρει ετήσιο ονομαστικό επιτόκιο της τάξεως του 2% με τον πληθωρισμό να βρίσκεται στο 4% τότε το πραγματικό επιτόκιο που θα λαμβάνεις ως απόδοση θα είναι -2%.

Με λίγα λόγια, στη λήξη του ομολόγου τα χρήματα σου θα έχουν αυξηθεί κατά 2% αλλά η αγοραστική τους δύναμη θα έχει μειωθεί κατά 4%.

Χρεοκοπία 

Επιχειρήσεις (αλλά καμιά φορά και ολόκληρα κράτη) χρεοκοπούν συνεχώς. Εάν ο εκδότης ενός ομολόγου χρεοκοπήσει τότε υπάρχει περίπτωση να μην μπορεί να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του και να καθυστερήσει τις πληρωμές ή, στην χειρότερη, να τις ακυρώσει εντελώς.

Ένας επενδυτής που επιλέγει να αγοράσει ομόλογα αναλαμβάνει τον κίνδυνο της χρεοκοπίας του εκδότη ρισκάροντας μέρος ή και ολόκληρο το κεφάλαιο του. 

Σε γενικές γραμμές τα κρατικά ομόλογα θεωρούνται αρκετά χαμηλότερου ρίσκου σε σχέση με τα εταιρικά κυρίως, διότι οι κυβερνήσεις έχουν πολλά εργαλεία για να μαζέψουν χρήματα και να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Το πιο κλασικό είναι η αύξηση των φόρων στους πολίτες τους.

Επιτόκια

Όπως αναφέραμε, ένα ομόλογο σου δίνει τη δυνατότητα να λαμβάνεις πληρωμές σταθερού επιτοκίου ανά τακτά χρονικά διαστήματα. 

Εάν τώρα το επιτόκιο της αγοράς αλλάξει, τότε η τιμή του ομολόγου θα επηρεαστεί αναλόγως. Συγκεκριμένα, εάν τα επιτόκια της αγοράς αυξηθούν τότε η τιμή του ομολόγου σου θα μειωθεί για να ανταποκριθείτε στο γεγονός ότι το επιτόκιο που πληρώνει είναι κατώτερο της αγοράς. Αν θελήσεις να το πουλήσεις εκείνη τη στιγμή στην δευτερογενή αγορά (secondary market), θα πρέπει να το πουλήσεις με έκπτωση (discount).

Το αντίθετο θα συμβεί εάν τα επιτόκια μειωθούν όπου και η τιμή του ομολόγου θα αυξηθεί και θα διαπραγματεύεται στην αγορά με premium.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως η τιμή του ομολόγου κατά την ημερομηνία λήξης (maturity date) θα είναι ίδια με την τιμή της ημερομηνίας έκδοσης. Οπότε το ρίσκο αυτό μπορεί να εξανεμιστεί εντελώς εάν διατηρήσεις στην κατοχή σου οποιοδήποτε ομόλογο μέχρι τη λήξη του.

Ένα ρίσκο που αναλαμβάνεις με την αγορά ομολόγων είναι αυτό της αλλαγής του επιτοκίου της αγοράς αλλάξει 

↑ Πίσω στην αρχή

Επένδυση σε Ομόλογα

Τα είδες, σου άρεσαν, τα θέλεις! Πάμε στο ζουμί τώρα, πώς μπορείς να τα αγοράσεις;

Ένας ιδιώτης μπορεί να επενδύσει σε ομόλογα με δύο τρόπους:

Απευθείας Αγορά Ομολογιακών Τίτλων

Εάν γνωρίζεις ήδη το ομόλογο, μπορείς να το αγοράσεις είτε απευθείας κατά την έκδοση του στην πρωτογενή αγορά, είτε μετά αυτής, στην δευτερογενή αγορά.

Δεν έχω ασχοληθεί ιδιαίτερα με την αγορά ομολόγων κατά την έκδοση τους (IBO – Initial Bond Offering) και δεν γνωρίζω ποια είναι η διαδικασία για να μπορέσεις να συμμετάσχεις. 

Από την άλλη, ο πιο εύκολος τρόπος για να το αποκτήσεις είναι μέσω κάποιου άλλου ο οποίος επιθυμεί να το πουλήσει στην δευτερογενή αγορά. Σε αυτή τη διαδικασία θα σε διευκολύνει ένας Online Broker ο οποίος αναλαμβάνει να φέρει σε επαφή έναν πωλητή με έναν αγοραστή.

Ένας από τους πιο δημοφιλείς Online Brokers με τραπεζική άδεια στην Γερμανία τον οποίο χρησιμοποιώ και εγώ είναι η DEGIRO.

Αγορά Ομολογιακών ETF

Εάν δεν γνωρίζεις σε ποια ομόλογα θέλεις να επενδύσεις αλλά, παρόλαυτά, θέλεις έκθεση στην συγκεκριμένη αγορά τότε ένα ομολογιακό ETF μπορεί να σου λύσει τα χέρια.

Μπορείς να παρομοιάσεις ένα ETF με ένα “καλάθι” το οποίο περιλαμβάνει διάφορα περιουσιακά στοιχεία στο εσωτερικό του και μπορεί να αγοραστεί ή να πωληθεί σε κάποιο Χρηματιστήριο.

Συγκεκριμένα, ένα Ομολογιακό ETF σου δίνει τη δυνατότητα να επενδύσεις σε εκατοντάδες υποκείμενα (underlying) ομόλογα τα οποία περιλαμβάνει, με μία μόνο αγορά.

Αυτά μπορεί να αφορούν διάφορες κατηγορίες όπως κρατικά ομόλογα Ευρωπαϊκών χωρών, όλου του πλανήτη ή εταιρικά ομόλογα τεχνολογικού κλάδου. Πραγματικά οι επιλογές είναι ατελείωτες.

📚 Εάν θέλεις να μάθεις περισσότερα σχετικά με τα ETFs, μπορείς να διαβάσεις τον Αναλυτικό Οδηγό του MoneyMinority:
► Τι είναι ένα ETF;
► Βασικά Χαρακτηριστικά των ETFs
► Ανάλυση ενός ETF
► Είναι Φούσκα τα ETFs;

Για παράδειγμα, το ETF Global Government Bond της XTrackers ακολουθεί πιστά την απόδοση του δείκτη FTSE World Government Bond Index – Developed Markets, ο οποίος περιλαμβάνει κρατικά ομόλογα κάθε διάρκειας (min 1 έτος) από αναπτυγμένες χώρες.

Εάν έχεις στην κατοχή σου αυτό το ETF, πρακτικά, έχεις μερίδιο σε κρατικά ομόλογα ανεπτυγμένων χωρών από όλον τον πλανήτη.

Xtrackers II Global Government Bond UCITS ETF – Accumulating
🔎 ISIN: LU0908508731
🏷 Ticker: XG7S/DBZB
💸 Ετήσιο ΚόστοςΔιαχείρισης: 0.22%

🔎 Που θα βρω το ETF;
Μπορείς να βρεις το World Government Bond ETF της XTrackers στην πλατφόρμα της DEGIRO αναζητώντας το με το ISIN Number ή το Όνομα του.

↑ Πίσω στην αρχή

---

Αγορά Ομολόγου

---

Πως σου φάνηκε ο οδηγός; Είχες ιδέα πως λειτουργούν τα ομόλογα;

Διατηρείς ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο σου ή όχι;

Γράψε μου στα σχόλια!

Μέχρι το επόμενο άρθρο, τα λέμε!

Sterg

📚 Υλικό για περισσότερο Διάβασμα:

▶ eToro: Ο Απόλυτος Οδηγός
▶ DEGIRO: Ο Απόλυτος Οδηγός
▶ Το Παθητικό Χαρτοφυλάκιο του MoneyMinority
▶ Τι είναι το Bitcoin
▶ Γιατί απέρριψα το παιδικό μου όνειρο
▶ Γιατί η φτώχεια κοστίζει ακριβά

Η επένδυση ενέχει κινδύνους. Ενδέχεται να χάσεις μέρος ή και ολόκληρη την περιουσία σου.

Risk Disclaimer:
Δεν είμαι επενδυτικός σύμβουλος και τα παραπάνω αποτελούν γραπτή εξιστόρηση των προσωπικών μου εμπειριών. Δεν αποτελούν, σε καμία περίπτωση, προτροπή για επένδυση.
Πριν προχωρήσεις σε οποιαδήποτε επένδυση κάνε την δική σου έρευνα και θυμήσου:
Κάθε επένδυση εμπεριέχει ρίσκο, όποιος ισχυρίζεται το αντίθετο θέλει να βγάλει χρήματα από εσένα.
Επένδυσε μόνο χρήματα που είσαι οκ να χάσεις.

Affiliate Disclaimer:
Το άρθρο περιέχει affiliate links τα οποία βοηθούν το MoneyMinority.
Feel free να μην τα χρησιμοποιήσεις εάν δεν το επιθυμείς.

Διάβασε περισσότερα για τα Risk & Affiliate Disclaimers του MoneyMinority.